Tinh hoa của thời đại
Khay nhựa dùng một lần là loại bao bì được sản xuất để sử dụng một lần duy nhất rồi thải bỏ, chủ yếu dùng để đựng thực phẩm, trái cây, hoặc đồ ăn nhanh. Chúng có thiết kế mỏng, nhẹ, tiện lợi và thường xuất hiện trong ngành dịch vụ ăn uống, siêu thị, hoặc các hộp cơm giao hàng.
Hiểu ngắn gọn thì khay nhựa dùng một lần là loại bao bì nhựa được thiết kế để sử dụng duy nhất một lần, không dùng lại sau khi tiếp xúc thực phẩm hoặc đồ ăn.
Các loại chất liệu nhựa phổ biến để sản xuất khay dùng một lần gồm:
Tùy vào mục đích sử dụng mà mỗi loại nhựa có ưu và nhược điểm riêng về tái chế và an toàn thực phẩm.
Tất cả những lý do trên khiến khay nhựa dùng một lần trở thành lựa chọn phổ biến cho ngành F&B và bán lẻ thực phẩm.
Không thể phủ nhận những hệ lụy mà khay nhựa dùng một lần gây ra nếu sử dụng và xử lý sai cách. Tuy vậy, với giải pháp phù hợp và thay đổi hành vi tiêu dùng, vẫn có thể cân bằng giữa tiện lợi và bảo vệ môi trường.
Hầu hết khay nhựa dùng một lần không thể phân hủy sinh học trong điều kiện tự nhiên. Thời gian tồn tại trong môi trường có thể kéo dài:
Điều này gây nên tồn lưu rác thải nhựa nghiêm trọng ở bãi rác, biển và đất nông nghiệp.
Khi bị vứt bỏ sai cách, khay nhựa có thể:
Đây là mối lo ngại lớn với các vùng ven biển, đô thị đông dân và khu công nghiệp.
Nhiều người dùng nghĩ rằng khay nhựa dùng một lần an toàn vì sạch và đóng gói sẵn. Tuy nhiên:
Không phải mọi sản phẩm nhựa một lần đều gây hại. Điều quan trọng là:
Sự thật là khay nhựa có thể tái chế nếu:
Tuy nhiên, chi phí thu gom và làm sạch là rào cản lớn, khiến đa phần khay nhựa bị chôn lấp hoặc đốt bỏ.
Hiểu lầm phổ biến là nhựa sinh học luôn thân thiện môi trường hơn, trong khi thực tế:
Các lĩnh vực sử dụng nhiều khay nhựa dùng một lần gồm:
Ưu điểm là tiện lợi, nhưng thải ra hàng triệu chiếc mỗi ngày, nhất là tại đô thị.
Việc chuyển sang khay giấy, hộp bã mía hoặc hộp thủy tinh gặp nhiều rào cản:
Thói quen ưu tiên tiện lợi và chi phí thấp khiến người tiêu dùng ít quan tâm đến vật liệu bao bì. Mặt khác, doanh nghiệp nhỏ lẻ thiếu khả năng đầu tư vào bao bì bền vững. Đây là rào cản lớn trong việc giảm thiểu khay nhựa dùng một lần tại Việt Nam.
Khay nhựa phân hủy sinh học thường được sản xuất từ tinh bột ngô, mía, hoặc PLA (Polylactic Acid), với khả năng phân hủy trong điều kiện công nghiệp.
Khay nhựa phân hủy sinh học là loại bao bì có thể phân hủy trong môi trường đặc biệt như ủ hiếu khí, nhằm giảm tác động đến môi trường so với nhựa truyền thống.
Tuy nhiên, cần lưu ý:
Như vậy, tính bền vững của nhựa sinh học phụ thuộc nhiều vào hệ thống xử lý rác và nhận thức người tiêu dùng, chứ không hoàn toàn là giải pháp tối ưu.
Khay giấy, hộp bã mía, khay tre ép là các vật liệu thay thế được đánh giá cao về tính tự nhiên và khả năng phân hủy nhanh. Tuy nhiên, chúng vẫn tồn tại những nhược điểm:
|
Tiêu chí |
Khay giấy và bã mía |
Khay nhựa dùng một lần |
|---|---|---|
|
Chịu nước và dầu mỡ |
Thấp nếu không phủ PE |
Cao, không cần xử lý |
|
Chịu nhiệt |
Hạn chế (bị mềm hoặc thấm) |
Tốt hơn với PP, PET |
|
Giá thành |
Cao gấp 2–3 lần |
Rẻ và dễ sản xuất |
|
Khả năng in ấn |
Kém sắc nét hơn |
Tốt, rõ nét |
|
Bảo quản và tồn kho |
Dễ hư hỏng khi ẩm |
Ổn định, bền |
Vì vậy, vật liệu thay thế khay nhựa một lần chỉ hiệu quả nếu được kết hợp với thay đổi trong toàn chuỗi cung ứng và thói quen người tiêu dùng.
Không chỉ phụ thuộc vào vật liệu, việc giảm tác hại của khay nhựa dùng một lần còn liên quan đến:
Việc thay đổi hành vi tiêu dùng và tối ưu hóa quy trình sản xuất chính là điều kiện tiên quyết để tạo ra sự thay thế thực chất cho khay nhựa truyền thống.
Hiện nay, Việt Nam đã và đang siết chặt quản lý đối với bao bì nhựa dùng một lần thông qua các chính sách:
Các chính sách này tạo ra hành lang pháp lý quan trọng để chuyển đổi ngành bao bì theo hướng bền vững.
Một trong những hướng đi quan trọng là EPR (Extended Producer Responsibility) – trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, với yêu cầu:
Đây là cơ sở để buộc các doanh nghiệp sử dụng khay nhựa dùng một lần phải gắn trách nhiệm với sản phẩm từ đầu đến cuối vòng đời.
Xu hướng này là tất yếu để cạnh tranh lâu dài và xây dựng thương hiệu có trách nhiệm với môi trường.
Khay nhựa dùng một lần chỉ gây hại khi bị thải bỏ sai cách, không được thu gom đúng quy trình và không phân loại phù hợp.
Các tình huống khay nhựa trở nên gây hại:
Ngược lại, nếu được sản xuất đạt chuẩn, thu gom và xử lý đúng, khay nhựa dùng một lần hoàn toàn có thể giảm thiểu tác động môi trường.
Để đạt được sự cân bằng, cần phối hợp nhiều giải pháp:
Sự chuyển đổi này không thể diễn ra trong một sớm một chiều, nhưng là hướng đi bắt buộc nếu muốn bảo vệ môi trường mà không đánh đổi hoàn toàn sự tiện lợi.
