Ông Trương Văn Bền sinh năm 1883 tại Chợ Lớn. Năm 1914, ông lập đồn điền cao su cỡ nhỏ ở Thủ Đức; năm 1927, ông tiếp tục mở rộng lãnh địa kinh doanh khi lập công ty khai khẩn ruộng ở Đồng Tháp Mười trên diện tích 18.000ha với 3.000 tá điền. Trong thời điểm này, mặt hàng xà bông trong nước hầu như bỏ ngỏ khi loại xà bông xấu do các lò nấu nhỏ ở Chợ Lớn có chất lượng quá kém, không cạnh tranh với loại xà bông được nhập cảng từ Pháp do các hãng ở cảng Marselle cung cấp, người Việt thường gọi đó là “xà bông Mạc - Xây”. Nhận thấy đây sẽ là cơ hội kinh doanh lớn, năm 1931 ông Trương Văn Bền quyết định lập hãng ép dầu và làm xà bông với tên chính thức là Công ty Trương Văn Bền và các con. Từ những nguyên liệu có sẵn như mủ thông ở đồn điền, cơ sở xay lúa gạo ở vùng Đồng Tháp Mười. Theo ông Hồ Vĩnh Sang - Chủ tịch Hiệp hội Dừa Bến Tre thì dân Bến Tre đã làm dầu dừa bán cho Hoa kiều từ những năm đầu thế kỷ 20, bán cả cho ông Trương Văn Bền theo hai dạng: cơm dừa và dầu dừa thô cộng với sự tìm tòi khám phá, ứng dụng những kỹ thuật mới trong sản xuất xà bông, ông đã tiết kiệm được rất nhiều số vốn đầu tư phải bỏ ra. Khi tung sản phẩm ra thị trường, với chất lượng đạt tiêu chuẩn quốc tế, cộng thêm giá rẻ, sản phẩm xà bông của Trương Văn Bền đã đánh bại được xà bông nhập cảng và thâu tóm được thị trường toàn Đông Dương, xuất sang cả Hương Cảng, qua châu Phi và Tân Đảo (Thái Bình Dương).
Ông chủ nhãn hiệu xà bông Cô Ba Trương Văn Bền
Khi đã định hình được tên tuổi sản phẩm và thị trường tiêu dùng, Trương Văn Bền đặc biệt chú trọng vào khâu quảng cáo khuếch trương thương hiệu. Trong suốt thời gian dài hầu hết báo chí thời đó đều có đăng mục quảng cáo “Dùng xà bông xấu, mục quần áo” - “Người Việt Nam nên xài xà bông Việt Nam” của Hãng xà bông Trương Văn Bền. Trong các cuộc triển lãm được mở cửa hàng năm tại các tỉnh và Sài Gòn, bao giờ gian hàng của ông Bền cũng được thiết kế ấn tượng nhất với mô hình một cục xà bông to hơn gian hàng, gây được sự chú ý và tò mò đặc biệt của người xem. Chưa dừng lại ở đó, tại các gian hàng còn có bán xà bông gọi là chào hàng với giá rẻ hơn bên ngoài đến 25%. Trương Văn Bền còn đưa nhãn hiệu xà bông Trương Văn Bền vào những loại hình nghệ thuật dân tộc được người Việt yêu thích như ca vọng cổ, thơ lục bát đề cao tinh thần dân tộc, lòng yêu nước... khiến cho từ giới bình dân đến trí thức người Việt đều biết đến sản phẩm của ông.
Lý giải về thương hiệu xà bông từng đánh bại các thương hiệu xả bông ngoại lúc bây giờ, theo hồi ký Ông Trương văn Bền thì ngoài Bắc, phong trào cách mạng Việt Nam quốc dân đảng do Nguyễn Thái Học cầm đầu nổi lên nhiều chỗ và đã bị thất bại đau đớn, đến lúc Tây xử tử họ ở Yên Bái thì mười người như một, trước khi đút đầu vô máy chém đều bình tĩnh hô to:“Việt Nam vạn tuế” gây một luồng dư luận sôi nổi ở trong nước và thế giới. Tôi không bỏ lỡ vội chụp lấy vụ này, tôi muốn lấy tên Việt Nam đặt cho xà bông do người Việt Nam sản xuất để nêu lòng ái quốc đang hừng hực ở trong xứ, xà bông Việt Nam là của người Việt làm cho người Việt, người Việt yêu nước phải dùng đồ Việt Nam”.Về sự chọn lựa biểu tượng của xà bông Việt Nam, ông đã dùng hình ảnh của một người con gái đẹp Việt Nam rất đậm dân gian Nam Bộ là “Cô Ba”. Không biết trong trường hợp nào ông đã dùng hình ảnh của một người phụ nữ “Cô Ba” -người phụ nữ có gương mặt phúc hậu, thuần Việt, tóc búi với nét đẹp có duyên Nam Bộ. Biểu tượng này của vùng đất miền Nam đánh trúng tâm lý dễ dàng nhận diện và quen thuộc của con người trong vùng đã là một yếu tố quan trọng để sản phẩm của ông được tiếp nhận rộng rãi.
Một trong những tin đồn huyền thoại dân gian kể lại thì “Cô Ba “chính là con gái Thầy Thông Chánh ở Trà Vinh, người đàn bà đẹp nhất Nam Kỳ hồi đầu thế kỷ 20. Cô Ba có thể coi là người phụ nữ Việt đầu tiên là người mẫu cho một thương hiệu hàng hóa Việt Nam. Có nhiều giai thoại về “Cô Ba”, nhưng các giai thoại và tin đồn về “Cô Ba” có nhiều tin không đúng. Thật ra người phụ nữ ấy chính là người vợ của ông Trương Văn Bền, ta có thể thấy hình ảnh trên nhãn hiệu và ảnh của phu nhân ông Trương Văn Bền trong bức ảnh chụp chung cả gia đình là một.Thời bây giờ nhắc đến chuyện PR, làm thương hiệu, chẳng ai xa lạ. Nhưng từ thời xưa, Trương Văn Bền đã rất giỏi quảng bá thương hiệu của mình. Trong sự tiếp thị sản phẩm trên thị trường cạnh tranh lúc đầu và sau này cho đến khi ông mất để khuếch trương thương hiệu, Trương Văn Bền đã khôn khéo sáng tạo không kém những doanh nhân nổi tiếng trên thế giới hiện nay.
Xà bông Cô Ba được in thành tem
Trong hồi ký, ông Trương Văn Bền kể: “Tôi phải làm quảng cáo dữ lắm cho thương hiệu xà bông Cô Ba. Một mặt phải tìm thế ép mấy hàng tạp hóa mua xà bông Việt Nam về bán, vì tiệm tạp hóa hầu hết của khách trú, chúng xấu bụng không mấy khi chịu mua đồ của người Việt Nam chế tạo về bán, chỉ trừ khi nào món đồ ấy đã được thông dụng đem cho chúng một mối lợi hàng ngày thì chúng mới chịu mua. Tôi bèn huy động một tốp người cứ lần lượt hàng ngày đi hết các tiệm tạp hóa hỏi có xà bông Cô Ba bán không ? Hễ có thì mua một, hai xu, bằng không thì đi chỗ khác, trước khi bước chân ra khỏi tiệm nói với lại một câu:“Sao không buôn xà bông Việt Nam về bán? Thứ đó tốt hơn xà bông khác nhiều”. Hết người này tới người khác rồi chủ tiệm cũng phải để ý lấy làm lạ, phải hỏi lại chỗ bán xà bông Việt Nam, cho người mua thử về bán. Tôi còn tổ chức những tốp quảng bá thương hiệu, tốp thì ôm đờn ca vọng cổ tán dương tính chất xà bông của hãng mình, tốp thì đi đánh võ rao hàng, rồi đá banh tôi cũng cho mặc áo thêu thương hiệu xà bông của hãng. Nói tóm lại tôi không bỏ lỡ một dịp nào mà không làm quảng cáo, nên xà bông Việt Nam bán chạy, và được nhiều người biết đến.
Sau nhiều thăng trầm của lịch sử và sự cạnh tranh khốc liệt của ngành hóa mỹ phẩm, xà bông Cô Ba vẫn tồn tại, bởi nhiều người dân TP.HCM vẫn tin dùng. Ngày nay, người dân TP.HCM vẫn có thể tìm thấy xà bông Cô Ba ở siêu thị Co.opmart và các điểm bán hóa mỹ phẩm tại các tỉnh phía Nam.
Đỗ Thuận
(Nguồn Internet)
